Kategoriarkiv: Litteratur

Seriøs litteratur

1 svar

Eg har eit problem eg, med seriøs litteratur. Eller kanskje det var høgverdig litteratur, eller «den eigentlege» litteraturen? Alle desse har blitt brukt om denne bestemte litteraturen i alle fall, og mange veit kanskje godt kva det er eg snakkar om. Om det er tilfelle, så vil eg gjerne få svar på eit spørsmål: Kva er det eigentleg for slags litteratur?

No har eg fått med meg at det i alle fall ikkje er krim. Heile denne genren er avskriven som øydeleggjande for seriøs litteratur, i følgje Grande. Men, er seriøs litteratur ein eigen genre, eller er det andre ting me kan kjenna att seriøs litteratur på? Når eg prøver å tenkja tilbake på tidlegare debattar, så er det i alle fall ein del ting som går att:

Romantikk. Bøkene innanfor denne genren kan visstnok knapt kallast litteratur. Eg har ikkje lest så mykje av dette eg, så eg skal ikkje uttala meg om denne genren.

Kiosklitteratur er òg noko negativt. No veit eg at det her ikkje er snakk om ein eigen genre, sidan eg finn både krim og romantikk i kioskar, og meir til. På den andre sida, eg har òg kjøpt klassikarar som Shakespeare, Homer og Jerome K. Jerome i kioskar, og eg har ikkje inntrykk av at dette er noko som vert sett ned på. Er kiosklitteratur ein eigen genre likevel, ein som vert seld side om side ved krim, romantikk, spenning og klassiske verk? Hmmm – det vart vanskeleg dette. Kanskje noko eg burde finna ut av seinare?

Fantasy og science fiction er to genrar som har to ting til felles: Det er fantastisk litteratur, og begge vert ignorert av talsmenn for seriøs litteratur. Eller — vent no litt! Den boka av Shakespeare eg kjøpte i kiosken, det var jo faktisk ei fantasy-forteljing det. Eit populært og prisa stykke, når eg tenkjer meg om: Ein midtsommarnatts draum. Og vår eigen Henrik Ibsen heldt heller ikkje fingrane vekke frå fantasy-genren — og det er ei like prisa og populær teateroppsetjing verda over: Peer Gynt.

Men, det er eit hjartesukk eg kom over tidlegare i år, om at det er ein god del fantasy og science fiction som vert kalla ved andre namn, kun fordi forlaga då kunne selja meir, fordi det då finst ein marknad. Hmmm, det høyrest kjent ut. Kva var det Grande skreiv? En flokk seriøse forfattere har gitt opp sine seriøse pretensjoner og begynt flørten [med krim]. Da har man jo et marked som forfatter. Kunne nesten tru at det er SF og fantasy som er seriøs litteratur då, om det er slik at manglande marknad skal vera eit kriterium for seriøs litteratur. Hadde det berre ikkje vore for den ignoransen og det som verre er som talsmenn for den seriøse litteraturen viser for nettopp desse to genrane. Men som me ser over, med visse unntak.

Eg er i alle fall eit lite stykke vidare her: Seriøs litteratur kan ikkje vera ein eigen genre. Enkelte vil kanskje «omdøypa» bøker som ikkje passar inn i det biletet dei har av kva seriøs litteratur er for å skapa eit inntrykk av det, det veit eg ikkje enno. For lite informasjon tilgjengeleg så langt.

Kjem eg noko vidare i funderingane kring kva type skjønnlitteratur denne seriøse litteraturen er då? I følgje Grande så skal seriøs litteratur i alle fall ha mangfald, og djupne. Refleksjonar, metaforar og så vidare, orda har ein eigenverdi som skal nytast, kunna tenkjast over. Seriøs litteratur vil kanskje vera fornyande og bryta grenser. Dette er kvalitetar krimlitteraturen ikkje har, skriv han. Rett nok tek andre til motmæle mot denne generaliseringa, men han er uansett ikkje den einaste som sorterer krim (i lag med fantasy, sf, action, grøssar, …) vekk frå seriøs litteratur. Og sjølv om dei som tek til motmæle her er ueinige med Grande om korleis krim er, så er eg ikkje så sikker på om dei er ueinige med han i at krim ikkje er seriøs litteratur.

Uansett, når eg går gjennom det Grande skriv, så stoppar det opp for meg. Eg greier ikkje å avgrensa seriøs litteratur til noko som ikkje inneheld litteratur diverse talsmenn for den seriøse litteraturen ikkje vil avvisa som ikkje tilhøyrande den seriøse litteraturen. (Hmmm, fekk eg det rett, tru?) Det må vera nokre kriterium eg ikkje kjenner til, som kjenneteiknar seriøs litteratur¹ — men kva?

Nei, for min eigen del så greier eg meg godt med god litteratur og litteratur som gir meg eit utbytte av å lesa det, uansett om det er seriøs litteratur eller noko anna. Eg får trøysta meg med Sturgeons lov: Sidan 90% av all seriøs litteratur er søppel, er det betre å lesa noko eg vil lika, i staden for å ta sjansen på noko kun fordi det er seriøs litteratur.

¹ Eg må berre la vera å tru at definisjonen er: «Seriøs litteratur er litteratur eg likar, og eg likar ikkje krim, fantasy, sf, … «
Diverre kan denne tanken lett gjera seg gjeldande av og til, når eg høyrer på enkelte.

For lang copyright?

Legg att eit svar

Mykje har blitt sagt og skrive om copyright og problematikken rundt dette, og mykje vil nok bli sagt og skrive i tida framover òg. Eg for min del vil i dette tilfellet ikkje skriva noko om dette, men eg har nett lest noko som eg synest er eit svært godt innlegg i debatten: Ei gammal novelle av Spider Robinson, Melancholy Elephants.

Herr Robinson har no gjort denne novella gratis tilgjengeleg på nettstaden sin, så det er i grunnen ikkje noko å lura pÃ¥: Raska på og gå og les!

Dei er laga av kjøt!

Legg att eit svar

Eg kom brått til å tenkje på det, då eg kikka innom bloggen her igjen (noko eg gjer så alt for sjeldan…) og såg at siste innlegget var om science fiction: hadde eg ikkje sett ei filmatisering av ei sf-novelle tidlegare? På YouTube?

Joda, det hadde eg. «They’re made out of meat» basert på ei novelle av Terry Bisson. Eg måtte berre sjå han igjen, eg. Stadig like fin. 🙂

Gratis Doctor Who-bøker

Legg att eit svar

Doctor Who: NightshadeEg likar eigentleg å lesa eg, sjølv om eg etter kvart har ei god samling av bøker og magasin (novellesamlingar) eg enno ikkje har opna. Satsar dog på at eg skal greia å få unna ein god del når eg berre får skikk på ein del andre ting. Uansett — at eg har mykje ulest så tyder ikkje det at eg ikkje er interessert i meir å lesa. Nokre bøker og noveller er trass alt flinke til å snike i køen, ikkje berre når det gjeld prioriteringa av kva bøker som skal lesast først, men òg framfor andre ting som skal gjerast.

Hamnar Doctor Who-bøker i denne kategorien? Tja, det veit eg ikkje enno — men det finn eg nok ut. Overskrifta siktar nemleg ikkje mot bøker eg vil bli kvitt, men bøker eg får. Klart, hadde det berre vore meg som skulle få, ville dette vera ein mindre interessant post, men her er til alle.

Eg kom over dette på grunn av ei som var oppglødd over sommartida. Ved å skru tida ein time fram, så vart det nemleg ein time mindre å venta på neste sesong med doktoren. Og så fekk eg ei lenke til Doctor Who-sidene hjå BBC. (Og jada, ho er britisk og ser TV der.) Eg likte den sesongen som gjekk på TV her, så eg gjekk jo av garde og undersøkte eg — og der fann eg tilbodet: Gratis bøker til alle. Det er snakk om e-bøker, men kva gjer vel det? Eg for min del skal i alle fall lasta ned og lesa.

I tillegg til sjølve bøkene, så er det tilhøyrande bilete å lasta ned. Kanskje som skrivebordsbakgrunn? Klart, dei som utforskar sidene meir finn ting som spel, lydar, video og så vidare. Ser ut som litt gøyale sider. ????

Dan Brown – intellektuell tjuv?

Legg att eit svar

Michael Baigent og Richard Leigh er ikkje særleg nøgde med Dan Brown og boka hans «Da Vinci-koden». Ikkje med utgivaren Random House heller, for den del. Dei er så lite nøgde at dei går til søksmål mot både Dan Brown og Random House. Årsaka er at Dan Brown skreiv romanen «Da Vinci-koden» basert på opplysningar funne i boka dei sjølve skreiv i 1982 – «The Holy Blood and the Holy Grail» – utan ein gong å bli nemnd1). Dei kallar dette intellektuelt tjuveri2).

Hmmm. Det er noko som skurrar her.

Boka til herrene Baigent og Leigh vert i Dagbladet kalla ei faktabok. No er vel dette å dra det litt langt; det er ikkje meir enn svært omdiskuterte teoriar det er snakk om – ikkje kalde, harde fakta. Uansett, forfattarane seier boka er eit resultat av årelang forsking, at boka er deira produkt. Og det er ingen tvil om det. Men korleis er det med teoriane som blir presentert i boka? Kan teoriar om historiske hendingar vera intellektuell eigendom? Kva då med dei opplysningane dei byggjer teoriane sine på – for dei har vel ikkje dikta opp alt i hop sjølve? Og kva om dei byggjer på historiske fakta – fakta kan i alle fall ikkje vera nokon intelektuell eigendom.

Å bruka opplysningar som stammar frå andre – slikt som teoriar – kan vel neppe seiast å vera intellektuelt tjuveri. Så kva er det då Baigent og Leigh siktar til? Er det sjølve teksten deira? Men – då ville vel søksmålet gått på noko anna enn det heller vage «intellektuelt tjuveri.»

No er det jo mange som har vore og er svært kritiske til Baigent og Leigh, og Brown med, og kalla arbeidet deira for «kreativ forsking» – og vore snille når dei har teke med ordet forsking i den omtalen. Med andre ord, den forskinga dei legg fram er heller eit produkt av deira eigen livlege fantasi, går mange påstandar på. Om det er tilfelle, då kan dei jo stå ein del sterkare i søksmålet. Skjønt – det er vel ikkje akkurat det dei vil dra fram til sin fordel…

Uansett – det kan bli artig å sjå utviklinga her. Korleis blir reaksjonane om søksmålet går i favør av Baigent/Leigh – men med den grunngjevinga at det er deira fantasi og ikkje historiske fakta? 😉

Fotnotar:
1) Boka vart jo nemnd, det eg hugsar, i teksten – men ikkje som kjelde til romanen.
2) Ja, kva er no eigentleg intellektuelt tjuveri og intellektuell eigendom? Bortsett frå eit mykje misbrukt omgrep?

Islam, kreasjonisme og Da Vincikoden

2 svar

Kva har desse tre til felles? Vanlegvis ingenting, men det er eitt spesielt tilfelle der det er ein fellesnemnar: Meg. Vel – på sett og vis. Alle tre er tema eg har blitt så pass nyfiken på at eg har lest meir for å læra meir.

Islam er nok det av dei tre temaene eg har lest minst om – berre nok til i grove trekk få med meg grunnlaget for trua, kor mykje eller kanskje heller kor lite det har til felles med kristendomen og jødedomen, og ei forklaring på korleis islamistane kan bruka Koranen til å rettferdiggjera sine handlingar. Sistnemnde skiljer seg jo svært mykje frå muslimar flest.

Men interessa for islam dabba raskt av; det var nok av andre bøker å lesa, som fenga meir.

Ei bok eg vart litt nyfiken på har tittelen «Gud skapte» – og den skulle forklara korleis vitskapen stemte overeins med det som står i Bibelen, om korleis ting er blitt til. Eg lånte boka på biblioteket, og vart litt overraska; dette var slett ikkje det eg hadde venta meg. Boka handlar om kreasjonisme.

Opp til då hadde eg for så vidt vore klar over at kreasjonistar eksisterte, men det var ikkje noko eg hadde teke inn over meg. Det eg forbandt med kreasjonisme var slikt eg hadde høyrt rundtom om dei: At jorda kun var nokre få tusen år, at dinosaurar ikkje har eksistert, at dei forkasta evolusjonslæra og ignorerte vitskapen som sa dei i mot med at «Gud har skapt det sånn.» Den boka fekk meg til å endra syn på dei. Joda, dei seier at jorda (og universet elles) er ung, men bortforklarar ikkje dinosaurar eller fnys av vitskapen og metodane som blir brukt; dei er berre ikkje einige i forutsetningane som blir tekne.

Interessa mi var vekt. Ikkje berre for kreasjonismen for å finna ut meir om den, menòg om motargumenta. Altså, kreasjonistar seier ein ting om korleis t.d. datering fungerer, og kva forutsetningar dei tek for at dette skal fungere. Og at dei sjølve er ueinige i dei forutsetningane. Men å berre høyra pø eine sida for å gjera meg opp ei meining om den andre sida – det er ikkje det beste. Så eg vart jo interessert i å høyra motargumenta òg eg.

Så var det Da Vincikoden då. Eg leste boka, men greidde ikkje å nyta ho – det var litt for mykje som skar meg i augene, ting som eg visste slett ikkje var sanne, trass i at «faktasida» i byrjinga av boka seier dei er det. Så kor mykje av det er sant, og kor mykje er oppspinn? Eg leste kritiske artiklar på nettet, og eg har lånt bøker på biblioteket. Resultat? Det har overraska meg kor mykje som er gale, sjølv av ting han burde ha fått til å skriva rett – utan at det hadde endra forteljinga hans. Men éin ting skal han ha: Den talrekka som startar alt i hop for hovudpersonen vår, den er faktisk kalla Fibonaccisekvensen.

Men sjølv om eg har fått svar på det eg lurte på om opplysningane i Da Vincikoden, så er temaet så interessant at eg fortset å lesa om det. 🙂

Da Vinchi-koden med følgje

1 svar

Da Vinchi-koden, Sirkelens ende, og fleire bøker med, spekulerer rundt Bibelen og korleis denne har blitt til, maktkamp og hemmelege dokument, kven Jesus var, kva han var, og om han eigentleg døydde på krossen. I kjølvatnet av Da Vinchi-koden så er det blitt utgitt mange fleire bøker og artiklar som går kritisk gjennom påstandane i denne boka og kjeldene som blir brukt, mykje betre enn eg kan drøyma om å gjera. Så eg har ikkje tenkt å gjera det.

Ein ting som har slått meg dog, er spekulasjonane om at Jesus ikkje døydde på krossen, og at om dette vart kjent (Vatikanet eller ein eller annan hemmeleg orden/organisasjon vaktar jo sjølvsagt denne løyndomen) så ville det ha store konsekvensar for kristendomen og millionar av menneske verda over. Men – tenkjer eg – går desse spekulasjonane langt nok?

Det er klart – om Jesus ikkje døydde på krossen så ville det bety store omveltingar, for å seia det forsiktig. Men det er ikkje spekulasjonane om kva som ville skjedd no eg etterlyser – eg etterlyser tankar om følgjene av dette frå starten av, då Jesus vart krossfesta. Kven visste sanninga? Kven ville tena på det? Kva for samansverjingar ville måtta ha funne stad? Og – ville kristendomen ha oppstått om så var tilfelle?

Oppe i slike spekulasjonar må me ikkje gløyma det viktigaste: Kven var Jesus? I dei jødiske skriftene er det mange profetiar om den Messias dei ventar på – svært mange. Nokre av dei kunne kven som helst med kjennskap til dei oppfylla – som det å ri inn i Jerusalem på eit esel. Andre har ein ingen kontroll over – som ætta og kven ein stammar frå. Det er så lite sannsynleg at nokon tilfeldigvis skulle oppfylla desse profetiane – det er nær null – men Jesus oppfylte dei. Det som står igjen, uoppfyllt, er at Messias reint fysisk skal frigjere jødane, her på jorda. Jesus sa at det skulle han gjera, når han kom att.

Det er desse tankane eg gjer meg når eg høyrer eller les om spekulasjonar eller påstandar om at sanninga er ein annan enn den som blir presentert for oss i den kristne Bibelen.